ژنو اکونومیکس – ارتباط ژن و رفتار های اقتصادی

ژنواکونومیکس چیست؟

پس از انتشار اولین پیش‌نویس توالی ژنوم انسان در سال ۲۰۰۱ توسط لاندر و همکارانش (1) در مرکز تحقیقات ژنوم، مطالعات ژنوم انسان با شتاب چشمگیری توسعه یافت. به‌طوری که امروزه با روش جدیدی که دانشمندان دانشگاه استنفورد توسعه داده‌اند، توالی ژنوم انسان در عرض پنج ساعت استخراج می‌شود (2). پیشرفت‌های خیره‌کننده در حوزه تحقیقات ژنتیک پژوهش‌های بالینی را نیز متحول کرده است؛ به‌طوری که امروزه دانشمندان برخی از بیماری‎‌ها را تنها به یک جهش در ژن‌هایی خاص مرتبط می‌دانند (به عنوان مثال بیماری هانتینگتون و سندروم ایکس شکننده). اکنون پزشکان با مطالعه دی‌ان‌ای افراد می‌توانند احتمال ابتلا به برخی بیماری‌ها، سن شروع علایم و شدت آن را پیش‌بینی کنند و واکنش هر فرد به درمان را بر اساس مشخصات ژنتیکی او تخمین‌بنزنند. 

اما کاربرد تحقیقات ژنتیک انسان تنها به پژوهش‌های بالینی محدود نشده است. در سال‌های اخیر برخی از دانشمندان علوم اجتماعی -شامل روانشناسان، انسان‌شناسان، دانشمندان علوم سیاسی، جامعه‌شناسان و اقتصاددانان- تاثیر تفاوت‌های ژنتیکی روی رفتار‌های افراد را مورد مطالعه قرار داده‌اند. این دست مطالعات با توجه به هزینه‌های بالای ژنوتایپینگ (تعیین ساختار‌های ژنتیکی) در ابتدا در مقیاس بسیار محدود انجام می‌شد. اما امروزه با کاهش چشم‌گیر هزینه‌های مالی و زمانی جمع‌آوری اطلاعات ژنتیکی افراد، تحقیقات ژنتیکی بسیار وسیعی با هدف پاسخ به سوالات علوم اجتماعی در حال انجام است. 

یکی از کاربردهای جالب توجه تحقیقات ژنتیک در مطالعه رفتار‌های اقتصادی انسان‌هاست که حوزه جدیدی به نام ژنواکانومیکس را شکل داده است. بخش عمده‌ای از تحقیقات ژنواکانومیکس در پی وارد کردن اطلاعات ژنتیکی افراد در مدل‌های نظری اقتصاد خرد هستند (3). شواهد حاصل از این تحقیقات نشان داده است بخش قابل توجهی از ترجیحات اقتصادی افراد منشا ژنتیکی دارد. اما با وجود میلیون‌ها متغیر ژنتیکی، و نقش ناچیز بخش عمده‌ای از این متغیرها در ترجیحات و رفتار‌های اقتصادی افراد، تحقیقات ژنواکانومیکس با چالش‌های زیادی روبه روست. بر همین اساس با هدف افزایش توان آماری نتایج تحقیقات این حوزه،  بخش قابل توجهی از مطالعات ژنواکانومیکس بر یافتن موثرترین متغیرهای ژنتیکی در شکل‌دهی رفتارهای اقتصادی افراد متمرکز شده‌اند. 

با وجود موفقیت‌های محدود تحقیقات ژنواکونومیکس، به دلیل امیدواری زیاد برای استفاده از اطلاعات ژنتیکی افراد در تحقیقات علوم اجتماعی، امروزه در تعداد زیادی از مجموعه داده‌های علوم اجتماعی در آمریکا اطلاعات ژنتیکی مشارکت‌کنندگان نیز اضافه شده است—برای مشاهده چند نمونه به مقدمه‌ی مقاله (4) مراجعه کنید. همچنین از سال 2010 به این سو کنفرانس سالانه‌ای با عنوان «تلفیق ژنتیک و علوم اجتماعی» (IGSS) در دانشگاه کلورادو با حمایت موسسه ملی سلامت ایالات متحده برگزار می‌شود و مقالات برگزیده آن در شماره‌های ویژه‌ی مجلات مرتبط چاپ می‌شود (5). 

علی رغم جذابیت حوزه‌هایی چون ژنواکانومیکس برای بسیاری از محققان اقتصاد، اجرای چنین مطالعاتی با انتقاد‌هایی از سوی برخی پژوهشگران همراه بوده است. بخشی از این انتقاد‌ها مربوط به تردید‌های اخلاقی در کاربرد نتایج این پژوهش‌هاست؛ و بخشی دیگر از سوی دانشمندان ژنتیک مطرح می‌شود و ناظر بر ضعف طبیعی دانشمندان علم اجتماعی در علوم پیچیده‌ و ریشه‌داری چون بیولوژی است. برای پوشش دادن این ضعف‌ها دانشمندان ژنواکانومیکس پیشنهاد می‌کنند تحقیقات این حوزه الزاما توسط تیم‌هایی شامل متخصصان ژنتیک و اقتصاد انجام گیرد. همچنین موسسات گوناگون از جمله بنیاد راسل سیج (6) و دانشگاه میشیگان (7) به صورت مستمر دوره‌هایی را برای آشنایی علاقمندان سایر حوزه‌ها با مبانی پژوهش‌های ژنتیک برگزار می‌کنند.